Seweryn Pieniężny (junior)
Seweryn Pieniężny (junior) urodził się 25 lutego 1890 roku w Olsztynie. Był synem Seweryna Pieniężnego (współwydawcy "Gazety Olsztyńskiej") i Joanny z Liszewskich, pracującej w redakcji "Gazety". Do historii przeszedł jako kontynuator dzieła ojca oraz wyjątkowo sprawny organizator. Z powodzeniem zajął się rozwijaniem wydawnictwa, które było solą w oku Niemców.
W 1918 roku Seweryn Pieniężny przejął obowiązki kierownika redakcji "Gazety Olsztyńskiej", a jednocześnie razem z wujem - Władysławem Pieniężnym - działał w polskim ruchu na Warmii przygotowującym się do walki plebiscytowej. "Gazeta Olsztyńska" stała się głównym organem propagandowym strony polskiej prezentując wierne relacje z przebiegu kampanii informacyjnej obu stron przed plebiscytem. Znalazły się tam wiadomości o aresztowaniach polskich działaczy pod pozorem zdrady stanu, organizowaniu bojówek niemieckich, czy rozpędzeniu w Biskupcu przedstawienia polskiego teatru.
Po plebiscycie Seweryn Pieniężny junior zajął się rozwijaniem wydawnictwa: kupił linotyp, drugą tyglówkę, a w 1926 roku szysbszą prasę drukarską i cztery maszyny pomocnicze. Przejął także wyposażenie zlikwidowanej przed plebiscytem drukarni szczycieńskiego "Mazura". Od 1 stycznia 1921 roku "Gazeta Olsztyńska wychodziła sześć razy w tygodniu. W drukarni wydawano wiele tytułów: "Mazurskiego Przyjaciela Ludu", "Głos Ewangelijny", "Głos Pogranicza", "Mazura", "Życie Młodzieży", "Małego Polaka w Niemczech", "Kulturwehr", "Kalendarz dla Mazurów". W latach 1918-1939 drukarnia Pieniężnych opublikowała 47 książek, broszur i ulotek propagandowych. Największą popularnością cieszyła się książka "Krzyżacy" wydana z inicjatywy Jędrzeja Giertycha, attache konsularnego w Olsztynie.
Przełom lat 20. i 30. XX wieku to czas modernizacji wydawnictwa, jak również początek silnych szykan polskich dziennikarzy. W 1929 roku Pieniężny został zmuszony do zainwestowania w nową sieć elektryczną w drukarni, co miało związkek z przejściem w Olsztynie z prądu stałego na zmienny. Po śmierci matki - 24 maja 1929 roku - został oficjalnym właścicielem wydawnictwa. Na początku lat trzydziestych kupił drugi linotyp i nowoczesną maszynę drukarską Heidelberg Automat. W 1933 do władzy w Niemczech doszedł Adolf Hitler, który przywiązywał dużą wagę do prasy, jako idealnego narzędzia do oddziaływania na społeczeństwo. Media miały według niego kształtować niemiecką świdomość narodową, a jednocześnie być wymierzone w rasy niżesz - Polaków, Żydów, Cyganów. Dekret prezydenta Rzeszy o ochronie narodu niemieckiego z 4 lutego 1933 roku zabraniał krytykowania rządu. Jeszcze w 1933 roku uchwalono nową ustawę prasową i utworzono Niemiecki Front Pracy - organizację mającą skupiać wszystkich pracowników, w tym i dziennikarzy. W ten prosty sposób dziennikarzem mógł być tylko obywatel niemiecki. Związek Polaków w Niemczech wystarał się o dodatkowe zarządzenie wyłączające z tych praw polskich dziennikarzy, lecz i tak nie mogli oni z niego korzystać ze względu na obowiązek przynależności do Związku Prasy Niemieckiej. Pierwsze lata władzy hitlerowskiej przyniosły Gazecie codzienne drobne szykany, próby konfiskaty wydań, utrudnianie kolportazu, a nawet prześladowanie czytelników.
W maju 1939 roku "nieznani sprawcy" wybili kamieniami szyby w drukarni "Gazety Olsztyńskiej", a od czerwca do wybuchu wojny policja zarekwirowała aż jedenaście jej numerów. 1 września 1939 do redakcji wkroczyło gestapo. Seweryn Pieniężny został aresztowany, a 24 lutego 1940 rozstrzelany w obozie koncentracyjnym w Hohenbruch koło Kłajpedy. Wyposażenie drukarni przekazano "Allensteiner Zeitung". W listopadzie naziści wysadzili budynek w powietrze budując w tym miejscu szalet miejski i stawiając tabliczkę "Plac hańby".
Pogrzeb zasłużonego wydawcy odbył się w Olsztynie dopiero po ekshumacji w 1946. Pamięć Seweryna Pieniężnego uczczono, nadając w 1947 warmińskiej miejscowości Melzak nazwę Pieniężno. Nazwę Seweryna Pienięznego nosi również jedna z głównych ulic olsztyńskiego Śródmieścia (znajduje się przy niej m.in. budynek Głównego Urzędu Poczty Polskiej w Olsztynie oraz Kurii Metropolii Warmińskiej).
Opracowano m.in. na podstawie:
Historia Gazety Olsztyńskiej, Gazetaolsztynska.wm.pl
Seweryn Pieniężny (syn), Wikipedia
|
