Wojciech Kętrzyński
Wojciech Kętrzyński (pierwotnie Adalbert von Winkler) urodził się 11 lipca 1838 roku w Lecu, obecnie Giżycko. Ojciec Kętrzyńskiego pochodził ze szlacheckiej rodziny, której nazwisko powstało od miejscowości Kętrzyno w powiecie wejherowskim (gmina Linia). Dziadkowi Kętrzyńskiego dopisano przy nazwisku dodatek Winkler, natomiast ojciec Wojciecha Kętrzyńskiego - Józef - używał już tylko nazwiska Winkler. Matką Wojciecha Kętrzyńskiego była Eleonora z domu Raabe, która pochodziła z Nowej Wsi pod Iławą. Po śmierci ojca, który był żandarmem w Giżycku, Kętrzyński w latach 1849-1853 przebywał w Poczdamie, w szkole dla sierot po byłych wojskowych. W latach 1853-1855 ukończył pięcioletni kurs progimnazjum w Giżycku, a następnie Gimnazjum w Kętrzynie.
Adalbert von Winkler w 1856 roku otrzymał list od siostry, z którego dowiedział się o polskim pochodzeniu i dawnym nazwisku rodowym - Kętrzyński. Ta okoliczność zmieniła jego dotychczasowe życie, zaczął poszukiwać swoich korzeni - podjął naukę języka ojczystego oraz historii kraju. 13 października 1859 roku, po egzaminie maturalnym, rozpoczął studia historyczne na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu w Królewcu. Dzięki nim Adalbert von Winkler poznał przeszłość własnego rodu, który był szlachecki i od wieków zakorzeniony w Polsce. W 1861 roku przeprowadził urzędową zmianę imienia i nazwiska z "Adalbert von Winkler" na "Wojciech Kętrzyński".
Prace Kętrzyńskiego poświęcone były zagadnieniom narodowości polskiej i polskim nazwom miejscowości Prus Zachodnich i Wschodnich oraz Pomorza. Poświęcił całe życie na poszukiwanie w dokumentach zgermanizowanych Mazurów i Kaszubów, ustalając ich rodowody. Ponad 200 jego dzieł dotyczy dziejów i etnografii Pomorza i Mazur, kwestii krzyżackiej, jak również wędrówek Słowian na terenach Europy Zachodniej. W 1868 roku pracował jako bibliotekarz w Kurniku pod Poznaniem. W tym też roku opublikował w "Dzienniku Poznańskim" pracę "O Mazurach". Przez kilka lat żył z korepetycji, zajmował się również odkrywaniem cennych archiwaliów na Pomorzu. W historii praojczyzny Słowian udokumentował umiejscowienie ich siedzib w środku Europy. Udowodnił Krzyżakom fałszerstwa w dokumentach, które umożliwiały im założenie własnej państwowości na ziemiach polskich. Inicjował także działalność społeczno-polityczną Mazurów. Założył tajne Towarzystwo Mazurskiej Inteligencji Ludowej, wspierał materialnie "Gazetę Lecką" i "Mazura".
W 1863 r. wziął udział w powstaniu styczniowym, za co został ukarany uwięzieniem w Berlinie-Moabicie (6.X.1864 - kwiecień 1865) i rocznym pobytem w twierdzy w Kłodzku (do 22.IV. 1866). Warte podkreślenia są jego słowa, które wypowiedział w 1864 r. przed trybunałem niemieckim: "Zawsze czułem się tylko Polakiem, nawet wówczas, gdy ani sylaby nie rozumiałem i nie mówiłem po polsku, zawsze należałem do polskiego narodu poprzez moją rodzinę, poprzez moje nazwisko". W 1866 r. obronił w Królewcu pracę doktorską poświęconą Bolesławowi Chrobremu: "De bello a Boleslao Magno cum Henrico Rege Germaniae gesto a 1002 - 1005".
W 1873 roku Wojciech Kętrzyński trafił do Lwowa, gdzie podjął pracę jako sekretarz naukowy Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Z czasem został jego kustoszem, a następnie - dyrektorem. Przez kilkadziesiąt lat z zaangażowaniem opiekował się tą placówką kulturalną.
W 1881 roku przyczynił się do powstania Centralnego Komitetu Dla Mazur, Śląska i Pomorza. Zmarł 15 stycznia 1918 roku we Lwowie, nie doczekawszy się odzyskania przez Polskę niepodległości. Pochowany został na cmentarzu Łyczakowskim, nieopodal grobu Marii Konopnickiej, jednak i tam nie zaznał spokoju. W czasie okupacji Lwowa, Sowieci bezczeszcząc cmentarz Łyczakowski, uważany powszechnie przez Polaków za Grób Ojczyzny, zniszczyli doszczętnie mogiłę Kętrzyńskiego. Kilkadziesiąt lat później została ona zastąpiona tablicą z napisem: "Wojciech Kętrzyński. 1838-1918. Wielki syn narodu polskiego."
Pamięć Wojciecha Kętrzyńskiego uczczono, nadając w 1946 mazurskiemu miastu Rastenbork nazwę Kętrzyn. Nazwiskiem jego nazwano wiele ulic, szkół oraz innych instytucji. Do najważniejszych z nich należy założony w 1963 roku Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie oraz Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Kętrzynie. Przeszedł do historii jako ten, który: "wrócił Mazury Polsce, a Polskę Mazurom".
Sejmik Województwa Warmińsko-Mazurskiego, na pamiatkę 90. rocznicy śmierci oraz 170. rocznicę urodzin wielkiego polskiego patrioty, ustanowił rok 2008 Rokiem Wojciecha Kętrzyńskiego na Warmii i Mazurach.
11 lipca 2008 roku o godz. 12.00 w 170. rocznicę urodzin Kętrzyńskiego, przedstawiciele władz samorządowych i giżyckich organizacji, złożyli uroczyście kwiaty pod tablicą przy ul. Warszawskiej w Giżycku, poświęconą Wojciechowi Kętrzyńskiemu. Pamiątkowa tablica znajdująca się na kamienicy, w której Kętrzyński się urodził, została specjalnie odnowiona.
W tym samym dniu - 11 lipca 2008 roku - we Lwowie odbyło się uroczyste poświęcenie nowej płyty nagrobnej Wojciecha Kętrzyńskiego na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Uroczystość poprzedziła Msza Święta w Katedrze Lwowskiej. W uroczystościach uczestniczyli: Wiesław Osuchowski - Konsul Generalny RP we Lwowie, Ludmiła Kozak - Wiceprzewodnicząca Lwowskiej Rady Obwodowej, Bogusław Osiński - Pełnomocnik Wojewody Warmińsko-Mazurskiego ds. Kontaktów Międzynarodowych, Julian Osiecki - Przewodniczący Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Ihor Hawryszkiewicz - Dyrektor Cmentarza Łyczakowskiego we Lwowie, delegacje z Giżycka, Kętrzyna oraz Włodzimierza Wołyńskiego.
Opracowano na podstawie:
Śladami Wojciecha Kętrzyńskiego, Sekcja Histroii Kościoła przy Kole Naukowym Historyków UMK w Toruniu
Wojciech Kętrzyński, Sciaga.pl
Wojciech Kętrzyński, Wikipedia
Wojciech Kętrzyński - obrońca polskości Warmii i Mazur, Nasz Dziennik
Wojciech Kętrzyński, Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńkisego w Kętrzynie
Przywrócić Kętrzyńskiego Mazurom!, Sp15olsztyn.usr.pl
|
